4 – Project Cybersyn – Κεντρικός Σχεδιασμός στη Χιλή του Αλιέντε – Opsroom – 4

Μέρος Δ’

Opsroom : το οκτάγωνο δωμάτιο “επιχειρήσεων” του Project Cybersyn, με τις εφτά καρέκλες.

Στην προηγούμενη ανάρτηση είδαμε πώς ο Stafford Beer, ο Άγγλος ειδικός της Κυβερνητικής και του Μάνατζμεντ (Management Cybernetics), προσλήφθηκε από την κυβέρνηση Αλιέντε για να εκπονήσει και να υλοποιήσει ένα σχέδιο που θα εισήγαγε την Κυβερνητική και το Μάνατζμεντ στην διοίκηση των κρατικοποιημένων επιχειρήσεων της Χιλής με έμφαση στον Κεντρικό Σχεδιασμό της Παραγωγής με επιστημονικές μεθόδους και συμμετοχή των εργαζομένων στην Διοίκηση. Αυτό το σχέδιο ονομάστηκε Project Cybersyn ή Synco και αποτελείτο από τέσσερα επιμέρους προγράμματα. Ήδη περιγράψαμε τρία:

1. Cybernet: το Δίκτυο Μεταφοράς Πληροφοριών μεταξύ της Παραγωγής (κρατικών εργοστασίων) και του Σχεδιασμού (Χιλιανή Υπηρεσία Παραγωγικής Ανάπτυξης – CORFO) όπου 500 μηχανές telex ενωμένες με το τηλεφωνικό δίκτυο ή μέσω δορυφόρου με “microwave link” όπως λέει ο Stafford Beer, μετέφεραν καθημερινά 2,000 μηνύματα με πληροφορίες και εντολές.
2. Cyberstride: ανάλυση δεδομένων (δείκτες παραγωγής) που έρχονταν από κάθε επιχείρηση, με στατιστικές μεθόδους και σήμανση συναγερμών αν κάποιος από τους δείκτες παρέκκλινε.
3. Checo: ένα εξομοιωτή της Χιλιανής Οικονομίας (το Checo) με τον οποίο το υπουργείο Οικονομικών θα πειραματιζόταν με διάφορα “αν … , τότε τι;” (what-if) σενάρια. Ο Stafford Beer όμως δεν εκτίμησε την εγκυρότητα των δεικτών που συνέλεγε η Χιλιανή Στατιστική Υπηρεσία έτσι αποφάσισε να παίρνει τους δείκτες από τα εργοστάσια που έρχονταν στο Cyberstride και να δίνονται στο Checo το οποίο θα “έτρεχε” μία εξομοίωση για τα επόμενα δέκα χρόνια. Σε καθημερινή βάση.

Με αυτό το κείμενο θα ασχοληθώ με το τέταρτο μέρος του Project Cybersyn, το Opsroom, το φουτουριστικό δωμάτιο των “επιχειρήσεων” (operations).

Πρώτα όμως να αναφέρω και ένα πέμπτο μέρος του Project: το Cyberfolk. Αυτό το κομμάτι έμεινε μόνο στα χαρτιά, δεν υλοποιήθηκε. Η καρδιά του Cyberfolk ήταν το algedonic meter (από τα ελληνικά άλγος=πόνος και ηδονή, ευχαρίστηση) [7] που απλά ήταν ένα ποτενσιόμετρο το οποίο ο χρήστης γύριζε αριστερά ή δεξιά ανάλογα με την ψυχολογική του κατάσταση την στιγμή εκείνη. Το σχέδιο ήταν ότι τα “αλγηδόμετρα” θα δίνονταν σε τυχαία νοικοκυριά της Χιλής και θα ήταν συνδεδεμένα με το Opsroom. Σε ένα πίνακα-χάρτη της Χιλής θα προβάλλονταν οι αντιδράσεις των χιλιανών, κάτι σαν μόνιμο Γκάλοπ. Όταν ο πόνος κτυπούσε κόκκινο τότε ηχούσαν καμπανάκια. Αυτά το 1973.

Cyberfolk : unhappy – happy

4. Opsroom

Το Opsroom σχεδιάστηκε από τον Gui Bonsiepe, ένα γερμανό βιομηχανικό σχεδιαστή (industrial design), πρώην καθηγητή στο Ulm School of Design (Γερμανία). Ο Stafford Beer του προμήθευσε κάποια σχέδια για τα καθίσματα, τις οθόνες προβολής δεδομένων και την όλη φιλοσοφία του Opsroom. Η οποία ήταν ότι προέχει η γενική εικόνα και η απλότητα στην παρουσίαση των πληροφοριών αφού θα απευθύνονταν σε απλούς ανθρώπους, χωρίς απαραίτητα εξειδικευμένη γνώση στα Οικονομικά, κτλ. Η καρέκλα του Opsroom έχει πολύ λίγα κουμπάκια – “κουμπάρες” δηλαδή από αυτά που βλέπει κανείς σε παιγνίδια νηπίων. Τα τραπέζια και το χαρτί ήταν απαγορευμένα.

Ο Stafford Beer γράφει [1, σελ. 270] ότι ήθελε ο αριθμός των κουμπιών να είναι πέντε, όσο και τα δάκτυλα του ενός χεριού. Τα ήθελε μεγάλα, “big-hand” κοντρόλς: “Μεγάλα κουμπιά με δυνατά ελατήρια από πίσω τους ώστε να μπορούν να τα κτυπούν (be thumbed). Και κάτι ακόμα: αυτό το δωμάτιο ήταν ένα πρωτότυπο (prototype) για χρήση από τις επιτροπές των εργατών (workers’ committees) και όχι ένα άδυτο (sanctum sanctorum) της κυβερνητικής ελίτ“.

Το δωμάτιο επιχειρήσεων του Project Cybersyn – του κεντρικού σχεδιασμού και του ελέγχου της χιλιανής οικονομίας – ήταν έτοιμο για “πειραματική” χρήση στις 10 Ιανουαρίου 1973. Ήταν και έμεινε ένα πρωτότυπο (prototype), πολλά πράγματα δεν λειτουργούσαν (π.χ. το Checo) και οι οθόνες δεν ήταν συνδεδεμένες με υπολογιστές αλλά γραφίστες σχεδίαζαν όποτε έρχονταν δεδομένα, διαφάνειες.

Οι οθόνες είχαν κατασκευαστεί από την βρετανική εταιρεία Technomation. Ο Stafford Beer τις ονόμαζε Rama (ινδουιστικά άβαταρς). Ήταν τέσσερις και έδειχναν δεδομένα από ισάριθμους τομείς της χιλιανής οικονομίας: Light Rama, “ελαφρά” (αυτοκίνητα, πλαστικό, χαλκός, ηλεκτρικά), Consumer Rama, “κατανάλωση” (υφαντουργία, αλιεία, φάρμακα, τρόφιμα), Construction Rama, “κατασκευές” (επεξεργασία ξυλείας, χημικά, τσιμέντο, έπιπλα, υλικά κατασκευής σπιτιών), Heavy Rama, “βαρέα βιομηχανία”. Για κάθε μία οθόνη υπεύθυνη ήταν μια ομάδα από την CORFO που παρουσίαζε τους σχετικούς αριθμούς και δεδομένα.

Tο πραξικόπημα του Πινοσέτ, που έγινε με την βοήθεια των ΗΠΑ, έβαλε τέλος στην προσπάθεια του Stafford Beer να κτίσει αυτό το ιδιόμορφο σύστημα Κεντρικού Σχεδιασμού. Το Project Cybersyn διήρκεσε 791 μέρες. Στο τέλος οι χουντικοί το αποσύνδεσαν.

Τί έμεινε από όλα αυτά;

1. Το 1975, μια άλλη “ακαδημαϊκή” και “ευγενής” προσπάθεια ξεκινά στην Χιλή με πρωτοστάτη, αυτή την φορά, τον υπερσυντηρητικό καθηγητή Μίλτον Φρήντμαν και τα χιλιανά τσιράκια του, τα Chicago Boys, μαθητές του από το τμήμα Οικονομικών του πανεπιστημίου του Chicago. Μαζί έβαλαν την χιλιανή οικονομία σε κατάσταση σοκ για να την συνεφέρουν δήθεν. Ενώ ο Πινοσέτ βασάνιζε και σκότωνε. Όπως πολύ πετυχεμένα το γράφει το παραπάνω λινκ: “Στη δεκαετία του ’70, στη Λατινική Αμερική, όποια χούντα και να σήκωνες, θα έβρισκες από κάτω «τα παιδιά απ’ το Σικάγο», όπως τα ονόμαζαν, τοποθετημένα μάλιστα σε καίριες θέσεις: υπουργοί, υφυπουργοί, καθηγητές στα πανεπιστήμια κ.λ.π.“…
2. H επιχείρηση Condor ήταν το πρόγραμμα εξαφάνισης κάθε κομμουνιστικής επιρροής ή ιδέας (με τρομοκρατία, δολοφονίες, βασανιστήρια) στην Λατινική Αμερική με την συμμετοχή όλων των δικτατοριών της περιοχής υπό την εποπτεία της CIA. Λοιπόν ένα από τα “εργαλεία” της επιχείρησης Condor ήταν η Κεντρική Τράπεζα Πληροφοριών και το τηλεπικοινωνιακό δίκτυο Condortel. Σύμφωνα με το [9], που χρησιμοποιεί σαν πηγή τα βιβλία [10] και [11], καθήκον όσων συμμετείχαν στην επιχείρηση ήταν η συνεχής ενημέρωση της με συλλογή πληροφοριών από τις χώρες τους για άτομα και οργανώσεις που ίσως είχαν σχέση με “υπονομευτικές δράσεις”. Η τράπεζα πληροφοριών βρισκόταν στο αρχηγείο της Χιλής, γνωστό και ως Condor-1. Ήταν δε μηχανογραφημένη με τελευταίας τεχνολογίας υπολογιστές (”state-of-the-art computers”, [11, σελ. 108]), όλος ο εξοπλισμός δωρεά της CIA. Tο Condortel [10, σελ. 9, 95, 112] ήταν το ασφαλές τηλεπικοινωνιακό δίκτυο που ένωνε τα κέντρα του Condor στις διάφορες χώρες-μέλη και την CIA στον Παναμά. Εκτός από τις μαρτυρίες στα δύο αυτά βιβλία, το Condortel αναφέρεται σε αυτό το απόρρητο τηλεγράφημα (αρχική πηγή nsarchive.gwu.edu).

Λοιπόν, αν έμεινε κάτι από αυτή την προσπάθεια ήταν ακριβώς η Αντίδραση: ο “επιστήμονας” ~~Γιόζεφ Μένγκελε~~ Μίλτον Φρήντμαν να εφαρμόζει τις πιο ακραίες νεοφιλελεύθερες πολιτικές στην θέση του Αλιέντε και του Stafford Beer, ενώ υπολογιστές, δίκτυα επικοινωνίας, βάσεις δεδομένων στην υπηρεσία μιας διεστραμμένης, σαδιστικής, τρομοκρατικής οργάνωσης με λεφτά των φορολογουμένων των ΗΠΑ, στην θέση του Project Cybersyn.

Τα λάθη του Αλιέντε, το ότι δεν εξόπλισε τους εργάτες όταν έπρεπε, το ότι πίστευε, αφελώς, ότι θα νικήσει την κυριαρχία του Κεφαλαίου μέσα από το αστικό κοινοβούλιο, με εκλογές, το ότι δεν είχε ιδέα τι γινότανε μέσα στον στρατό της Χιλής, το ότι δεν υπολόγισε την αντίδραση της αστικής τάξης της Χιλής που σκύλιαζε μόνο με την ιδέα να δωθεί στα παιδιά ένα ποτήρι γάλα δωρεάν, οι αχρείοι. Τα λάθη αυτά λοιπόν τα πλέρωσε ο λαός της Χιλής. Και εκείνοι που ξεψύχησαν στο προεδρικό ή στα γήπεδα συγκεντρώσεως της Χούντας : Αλιέντε, Βίκτωρ Χάρα και χιλιάδες άλλοι. Ακόμα και ο Stafford Beer που η ζωή του δεν θα ήταν η ίδια πλέον μετά από αυτό:

“And so I said to him, let us suppose that these elements of the state are the big departments of state: foreign affairs, the economy, home affairs and so on. And the following things will happen, and we must have a ‘system 2’… and I built it up on a piece of paper lying on the table between us. Then a system 3 and a system 4, and I got that far. And then I got to system 5 – and I drew a big, histrionic breath, and I was going to say, ‘this Companero Presidente, is you!’ Before I could say it, he suddenly smiled very broadly, and he said, ‘Ah! System 5. At last – the people.’ That was a pretty powerful thing to happen. It had a very big influence on me.“, [13].

…

Ακολουθούν διάφορες φωτογραφίες που βρήκα στο διαδίκτυο.

Stafford Beer : 1926 – 2002

Opsroom : σκίτσο από τον Stafford Beer : το ένα πόδι πάνω στο άλλο, αριστερά τα κοντρόλς, δεξιά το πούρο και το σταχτοδοχείο. Στο τραπεζάκι καφές ή και ουίσκι.

Opsroom : σκίτσο, ο έλεγχος της Οικονομίας.

Σελίδα από τα ντοκουμέντα του Cybersyn. Φώτο από το άρθρο του Eugeny Morozov (δες παραπομπές)

Αυτό δεν είναι Start Trek : ο Gui Bonsiepe είχε κέφια και σχεδίασε αυτή την καρέκλα : στα δεξιά τα κοντρόλς, στα αριστερά υποδοχή για ποτήρι και σταχτοδοχείο. “Μίξη” Star Trek και της Τουλίπας του Eero Saarinen; Δεν νομίζω.

Opsroom : προβολή δεδομένων.

Opsroom : flowchart, ο ρόλος της Βιομηχανίας στην Οικονομία. Ο πίνακας σχεδιάστηκε από την εταιρεία INTEC, Χιλή, 1972.

Star Trek : κάθισμα σχεδιασμένο από τον Michael Okuda

Tulip chair : σχεδιασμένη από τον φινλανδό Eero Saarinen στα 1950.

ΑΧΠ
————
Παραπομπές και σημειώσεις :

[1] Stafford Beer, “Brain of the Firm”, 1981 (2nd edition). Αυτό το βιβλίο περιέχει κάποια κεφάλαια για την δουλειά του Beer στην Χιλή. Αυτά τα κεφάλαια βρίσκονται σε ηλεκτρονική μορφή εδώ.
[2] Eden Medina : “Cybernetic Revolutionaries”, βιβλίο. Οκτώβρης, 2011.
[3] Eden Medina : “The Cybersyn Revolution”, άρθρο στο Jacobin. Απρίλης, 2015. Ενδιαφέρον.
[4] Eugeny Morozov : “The Planning Machine”, άρθρο στο New Yorker, 13/10/2014. Ενδιαφέρον.
[5] Alan Bellows : “Nineteen Seventy Three” άρθρο, Οκτώβρης, 2012. Ενδιαφέρον.
[6] Πολύ ενδιαφέροντα σχόλια (π.χ. από Vincent Henry) σε αυτό το χαιρέκακο άρθρο.
[7] Σημειώσεις του Stafford Beer για το Algedonic Meter.
[8] Stafford Beer : “Designing Freedom”. Του 1973, όταν όλα πλέον είχαν τελειώσει, μετά το πραξικόπημα Πινοσέτ. Ολόκληρο το άρθρο σε PDF.
[9] Greg Grandin : “The Anti-Socialist Origins of Big Data” άρθρο, Οκτώβρης, 2014. Ενδιαφέρον.
[10] John Dinges : “The Condor Years: How Pinochet and His Allies Brought Terrorism to Three Continents”, 2012. κλικ εδώ.
[11] J. Patrice McSherry : “Predatory States: Operation Condor and Covert War in Latin America”, 2005. κλικ εδώ.
[12] Ψηφιοποιημένο αρχείο Stafford Beer, ιδιόχειρες σημειώσεις κτλ. στο Liverpool John Moores University.
[13] Βίντεο : ο Stafford Beer μιλά για το Project Cybersyn:
“And so I said to him, let us suppose that these elements of the state are the big departments of state: foreign affairs, the economy, home affairs and so on. And the following things will happen, and we must have a ‘system 2’… and I built it up on a piece of paper lying on the table between us. Then a system 3 and a system 4, and I got that far. And then I got to system 5 – and I drew a big, histrionic breath, and I was going to say, ‘this Companero Presidente, is you!’ Before I could say it, he suddenly smiled very broadly, and he said, ‘Ah! System 5. At last – the people.’ That was a pretty powerful thing to happen. It had a very big influence on me.”

Προηγούμενα κείμενα για τον Κεντρικό Σχεδιασμό:

Σχόλια και διορθώσεις ευπρόσδεκτα.

2 Responses to 4 – Project Cybersyn – Κεντρικός Σχεδιασμός στη Χιλή του Αλιέντε – Opsroom – 4

Pingback: Ο Κεντρικός Σχεδιασμός στον σοσιαλισμό – 2. ακόμα λίγα για την “ελεύθερη” αγορά | Το προνόμιο του Φτωχού
Pingback: Ο Κεντρικός Σχεδιασμός στον Σοσιαλισμό – 1. ο von Mises και η “ελεύθερη” αγορά | Το προνόμιο του Φτωχού